Kolon ve Rektum Kanseri Nedir?

Kolon ve rektum kanseri, bağırsakların son kısmını oluşturan kolon ve rektum dokularındaki hücrelerin kontrolsüz büyümesiyle ortaya çıkan bir kanser türüdür. Genellikle bağırsak içinde polip adı verilen iyi huylu oluşumlarla başlar ve zaman içinde kansere dönüşebilir. Hücrelerdeki bu değişimler genetik faktörler ve çevresel etkenlerin bir araya gelmesiyle oluşur. Kolon ve rektum kanseri, dünya genelinde en sık görülen kanser türlerinden biridir ve erken teşhis edildiğinde tedavi şansı oldukça yüksektir.

Kolon ve Rektum Kanseri Neden Olur?

Kolon ve rektum kanserinin temel nedeni, hücrelerde genetik mutasyonların meydana gelmesidir. Bu mutasyonlar, normal hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyümesine ve tümör oluşturmasına neden olur. Kanseri tetikleyebilecek faktörler arasında hem yaşam tarzı alışkanlıkları hem de genetik yatkınlık önemli rol oynar:

1. Sağlıksız Beslenme: Lif oranı düşük, işlenmiş ve yağlı gıdaların aşırı tüketimi bağırsak kanseri riskini artırır.
2. Genetik Yatkınlık: Ailede kolon veya rektum kanseri geçmişi olan bireylerde risk daha yüksektir. Özellikle "kalıtsal polipozis sendromları" gibi genetik bozukluklar önemli bir risk faktörüdür.
3. Yaş: Kolon kanseri genellikle 50 yaş üstü bireylerde daha yaygındır, ancak genç yaşlarda da görülebilir.
4. Sigara ve Alkol Kullanımı: Bu alışkanlıklar bağırsak hücrelerinde genetik hasara neden olarak kanser riskini artırır.
5. Fiziksel Aktivite Eksikliği: Düzenli egzersiz yapmamak bağırsak hareketlerini olumsuz etkiler ve kanser riskini yükseltir.
6. Kronik Bağırsak Hastalıkları: Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi iltihaplı bağırsak hastalıkları, kanser gelişme ihtimalini artırabilir.

Kolon Polipleri ve Kanser Riski

Kolon polipleri, bağırsak yüzeyinde oluşan küçük, iyi huylu doku büyümeleridir. Çoğu polip kansere dönüşmez, ancak bazıları zamanla genetik mutasyonlar kazanarak kanserli hale gelebilir. Özellikle 1 cm’den büyük polipler veya displazi içeren yapılar yüksek risk taşır. Poliplerin düzenli taramalarla tespit edilip çıkarılması, kanser riskini önemli ölçüde azaltır.

Kolon ve Rektum Kanserinde Taramanın Önemi

Erken teşhis, kolon ve rektum kanserinin tedavisinde hayati önem taşır. Tarama yöntemleri, kanser gelişmeden önce poliplerin tespit edilmesine ve çıkarılmasına olanak tanır.

• Tarama Yöntemleri:
  1. Kolonoskopi: Altın standart olarak kabul edilen bu yöntem, polipleri ve diğer anormallikleri doğrudan görmeyi sağlar.
  2. Dışkıda Gizli Kan Testi (FOBT): Kolonda kanama belirtisi olabilecek mikroskobik kan tespiti yapılır.
  3. Sigmoidoskopi: Kolonun alt kısmını incelemek için kullanılır.
  4. DNA Bazlı Dışkı Testi: Kanserle ilişkili genetik değişiklikleri tespit eder.
• Kimler Tarama Yaptırmalı?

  50 yaş üstü bireylerde tarama önerilir. Aile geçmişinde kanser olan kişiler için bu tarama daha erken yaşlarda başlamalıdır.

Kolon ve Rektum Kanseri Erken Teşhis Edilirse Nasıl Tedavi Edilir?

Kolon ve rektum kanseri erken evrede teşhis edildiğinde, tedavi şansı oldukça yüksektir. Erken evredeki kanserler genellikle cerrahi müdahaleyle tamamen tedavi edilebilir.

• Erken Evre: Kanser, polip aşamasında veya bağırsak duvarıyla sınırlı ise cerrahi müdahale genellikle yeterli olur.
• İleri Evre: Lenf bezlerine veya diğer organlara yayılmışsa, kemoterapi ve radyoterapi gibi ek tedaviler gerekebilir.

Kolon ve Rektum Kanseri Tedavisinde Kemoterapi ve Radyoterapi

Kolon ve rektum kanseri tedavisinde kemoterapi ve radyoterapi şu şekillerde uygulanabilir:

• Kemoterapi: Kanser hücrelerini yok etmek veya büyümelerini durdurmak için damardan ilaç verilir.
  • Ne Zaman Kullanılır?
    • Kanser lenf düğümlerine veya uzak organlara yayılmışsa.
    • Cerrahi sonrası kalan kanser hücrelerini temizlemek için.
• Radyoterapi: Rektum kanserinde tümörü küçültmek veya cerrahi sonrası tekrarı önlemek için kullanılır.

Kolon ve Rektum Kanseri Tedavisinde Ameliyat

Kolon ve rektum kanserinde cerrahi genellikle tedavinin temelini oluşturur:

• Kanser Sınırlıysa: Kanserli doku ve çevresindeki lenf bezleri çıkarılır.
• Yayılma Varsa: Cerrahi kemoterapi ve radyoterapiyle desteklenir.

Kolon ve Rektum Kanseri Takip Süreci

Tedavi sonrasında düzenli takip, nüks riskini azaltmak ve hastalığın kontrolünü sağlamak için önemlidir:

• İlk 2 yıl: 3-6 ayda bir doktor kontrolü ve kan testleri yapılır.
• 2-5 yıl arası: 6-12 ayda bir kontrol.
• 5 yıl sonra: Yılda bir kez kolonoskopi.

Kolon ve Rektum Kanserine Karşı Alınabilecek Önlemler

• Sağlıklı Beslenme: Lif oranı yüksek, sebze ve meyve ağırlıklı bir diyet tercih edilmelidir.
• Düzenli Egzersiz: Haftada en az 150 dakika fiziksel aktivite önerilir.
• Tütün ve Alkol Kullanımını Sınırlandırma: Sigara içmemek ve alkol tüketimini azaltmak önemlidir.
• Düzenli Tarama: Özellikle yüksek risk grubundaki bireyler düzenli taramalardan geçmelidir.
• Kilo Kontrolü: Sağlıklı bir vücut ağırlığı korunmalıdır.